حقوق جزا

 حقوق جزا تعریف های متعدد و متفاوتی دارد که جامع ترین تعریف آن عبارت است « حقوق جزا، رشته‌ای از حقوق عمومی است که به تعریف جرم و تعیین جرایم و مجازات‌های می‌پردازد و چگونگی تعقیب مجرمان و رسیدگی به جرایم آنها و تعیین میزان مسئولیت جزایی  و اجرای مجازات‌های مربوط را بیان می‌کند و سر انجام وسایل و راه‌های اصلاح و تربیت مجرمان را مشخص می‌نماید». بر اساس این تعریف، حقوق جزا به معنای عام آن، در درون خود، تقسیمات متفاوتی را پذیرا می‌شود که مهم‌ترین آنها، یکی حقوق جزای ماهوی یا حقوق جزا به معنای اخص و دیگر حقوق جزای شکلی یا اصول محاکمات جزایی.

یک) حقوق جزای ماهوی

این بخش از حقوق جزا، صرفاً شامل مجموع قواعد ماهوی است که به تعریف جرایم و تعیین مجازات و مسئولیت جزایی مجرمان می‌پردازد. حقوق جزا به معنای اخص، خود به دو شعبه حقوق جزای عمومی و حقوق جزای اختصاصی تقسیم می‌شود.

اول، حقوق جزای عمومی: حقوق جزای عمومی« شاخه‌ای از حقوق جزاست که به بحث از قواعدی می‌پردازد که به جرم خاصی اختصاصی ندارد» و به عبارت دیگر، می‌توان آن را چنین تعریف کرد: « مجموع قواعد و مقرراتی که بر مسائل عام و کلی مربوط به جرم و حدود مسئولیت جزایی و مجازات حاکم است و به منظور حفظ نظم و امنیت و آسایش عمومی وتحقق بخشیدن به عدالت و فراهم کردن وسایل تهذیب و اصلاح مجرمان به مورد اجرا گذاشته می‎شود».

 دوم، حقوق جزای اختصاصی: حقوق جزای اختصاصی عبارت است از « مجموع قواعد و مقرراتی که تک تک افعال یا ترک افعالی را که از نظر قانونی ممنوع بوده و مجرم محسوب می‎شود، تعریف  و توصیف می‌کند و مجازات هریک را معین می‌نماید»؛ چرا که منطقا قوانین و مقررات مربوط به هر جرم، ویژه همان جرم است و قابل تسری به دیگر جرایم نیست.

جرایم را به گونه‌های مختلفی می‌توان دسته بندی کرد، از جمله:

جرایم علیه اشخاص به طور عام، مانند قتل و ایراد ضرب  جرم یا در قلمرو خانواده، مثل ترک انفاق.

جرایم علیه اموال، از جمله سرقت، خیانت در امانت و کلاهبرداری.

جرایم بر ضد عفت و امنیت عمومی، مثل رابطه نامشروع، زنا، لواط، جاسوسی و توطئه علیه تمامیت ارضی.

دوم) حقوق جزای شکلی(اصول محاکمات جزایی)