کود جزای افغانستان به اساس
فرمان تقنینی نافذ گردید. کود جزا در دو جلد ۹۱۶ مادۀ میباشد.
کتاب اول احکام عمومی در برگیرنده مطالب زیر است:
باب اول: احکام مقدماتی در
سه فصل(1- اهداف و اصطلاحات 2- اصول و قواعد عمومی 3- ساحۀ تطبیق قانون از حیث
مکان، زمان و اشخاص)
باب دوم: جرایم در هفت
فصل(1- مفهوم و انواع جرایم از نظر خفت و شدت مجازات 2- عناصر جرم 3- شروع به جرم
و حالات آن 4- فاعل، شریک و معاون جرم 5- اتفاق در جرم 6- تعدد جرایم 7- تکرر در
جرم).
باب سوم: مسؤلیت جزایی و
موانع آن در سه فصل(1- مسؤلیت جزایی 2- موانع مسؤلیت جزایی 3- اسباب اباحت).
باب چهارم: جزا انواع آن و
تدابیر تامینی در هفت فصل(1- احکام عمومی جزا 2- جزاهای اصلی 3- جزاهای تبعی 4-
جزاهای تکمیلی و انواع آن 5- تدابیر تأمینی 6- تعیین جزا و رعایت احوال مخففه و
مشدده 7- تعلیق تنفیذ حکم).
کتاب دوم جرایم و جزا ها
باب اول: این باب متشکل از هفت فصل میباشد(1- جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی 2-
تروریزم 3- تمویل تروریزم 4- جعل پول، مسکوکات و مجازات آن 5- قاچاق مواد مخدر 6-
اهانت به ادیان 7- جرایم اموال و خدمات ستراتیژیک و هسته یی).
باب دوم: جرایم علیه بشریت
این باب متشکل از چهار فصل(1- جرایم نسل کشی 2- جرایم ضد بشری 3- جرایم جنگی 4-
تجاوز علیه دولت).
باب سوم: جرایم علیه امن و
نظم عامه این باب متشکل از پنج فصل(1- حریق عمدی 2- جرایم نقض مقررات هوا نوردی
ملکی 3- تجاوز علیه مؤظفین خدمات عامه 4- جرایم مربوط به مواصلات و مخابرات 5-
تخریب بناها و املاک عامه).
باب چهارم : جرایم فساد
اداری و مالی این باب متشکل از دوازده فصل(1- رشوت و مجازات آن2- اختلاس و مجازات
آن 3- سوء استفاده از نفوذ و مجازات آن 4- سوء استفاده از وظیفه یا موقف و مجازات
آن 5- افزایش غیر قانونی دارایی و مجازات آن 6- جرایم انتخاباتی 7- تزویر 8- اخاذی
و رویه سوء مؤظفین خدمات عامه در برابر افراد 9- شکنجه و مجازات آن 10- انتحال
وظایف و القاب 11- محو یا شکستاندن مهر 12- سرقت و تلف کردن اوراق و اسناد رسمی).
باب پنجم: جرایم علیه تطبیق
عدالت مشتمل بر پنج فصل(1- ممانعت از تطبیق عدالت و مجازات آن 2- تضلیل قضاء و مجازات
آن 3- اطلاع دروغ یا خود داری از اظهار حقیقت 4- شهادت دروغ و مجازات آن 5- فرار
دادن محبوسین و اخفای مجرمین)
باب ششم: جرایم سازمان
یافته مشتمل بر پنج فصل(1- سازمان دهی یا عضویت گروه جرمی 2- پول شویی و مجازات آن
3- قاچاق انسان 4- قاچاق مهاجران 5- جرایم مرتبط به سلاح
ناریه، مهمات و مواد منفجره).
باب هفتم: جرایم مربوط به
حیات، تمامیت جسمی و معنوی اشخاص مشتمل بر شانزده فصل(1- قتل عمد و مجازات آن 2-
ضرب یا جرح منجر به مرگ و مجازات آن 3- قتل خطا و مجازات آن 4- جرایم ترافیکی 5-
اسقاط جنین و مجازات آن 6- ضرب یا جرح و مجازات آن 7- گرفتاری، توقیف یا تهدید
آزادی 8- اختطاب و مجازات آن 9- راهزنی و مجازات آن 10- منع استخدام طفل در قطعات
نظامی 11- جرایم نقض حقوق طفل 12- هتک حرمت مسکن و مجازات آن 13- تهدید و مجازات
آن 14- افشای اسرار و مجازات آن 15- امتناع از معاونت و مجازات آن 16-جرایم مربوط
به معروض ساختن ضعفا به خطر).
باب هشتم: جرایم علیه عفت و
اخلاق عمومی این باب متشکل از دوازده فصل(1- تجاوز جنسی و مجازات آن 2- زنا و
مجازات آن 3- لواط و مجازات آن 4- قوادی و مجازات آن 5- خشونت علیه زن و مجازات آن
6- سوق دادن طفل به انحرافات اخلاقی 7- آزار و اذیت زنان و اطفال 8- قذف و افترا و
مجازات آن 9- توهین و دشنام و مجازات آن 10- جرایم مسکرات
11- قمار بازی و مجازات آن 12- بی حرمتی اموات و قبور).
باب نهم: جرایم ضد اموال متشکل از
هشت فصل(1- سرقت، غصب و نهب اموال منقول 2- غصب زمین و اموال غیر منقول 3- خیانت
در امانت و مجازات آن 4- فریب کاری و مجازات آن 5- اخفای اشیائی ناشی از ارتکاب
جرم 6- جرایم علیه آثار تاریخی یا فرهنگی 7- تجاوز بر حقوق ملکیت های فکری 8-
جرایم تخریب اتلاف و انتقال).
باب دهم: جرایم مالیاتی و
تجارتی مشتمل بر هفت فصل(1- جرایم تجارتی 2- جرایم مربوط به افلاس 3- قاچاق اموال
4- جرایم علیه معادن، نفت و گاز 5- جرایم مالیاتی 6- احتکار و مجازات آن 7- تقلید
علامات و اشیای مطبوع پستی و مجازات آن).
باب یازدهم: جرایم محیط
زیستی مشتمل بر 5 فصل(1- جرایم علیه محیط زیست و مجازات آن 2- جرایم مربوط به جنگل
ها و مجازات آن 3- جرایم مربوط به آب و مجازات آن 4- جرایم مربوط به امور زمین
داری و مجازات آن 5- جرایم مربوط به غرق و مرافق عامه).
باب دوازدهم: جرایم سایبری،
جرایم اسناد مسافرت و اقامت، جرایم صحت عامه، جرایم زراعت و حیوان ها، جرایم متفرقه
و احکام نهایی مشتمل بر هفت فصل( 1- جرایم سایبری و مجازات آن 2- جرایم مسافرت و
اقامت و مجازات آن 3- جرایم مربوط به صحت عامه و مجازات آن 4- جرایم مربوط به
زراعت و حیوان ها 5- جرایم و مجازات ثبت احوال نفوس 6- قباحات مزاحمت در راه عام
7- احکام نهایی).
خصوصیات قانون جزای جدید:-
این قانون مشتمل بر دو بخش عمده منقسم میگردد، در بخش اول آن احکام و قواعد عمومی
است که در حقیقت در برگیرنده موضوعات حقوق جزای عمومی میباشد، و بخش دوم، احکام و
قواعد مربوط به جرایم و مجازات است، که در حقیقت این بخش، بخشی از حقوق جزای اختصاصی
را در بر میگیرد.
اوصاف قانون جزای جدید:-
قانون جدید جزای کشور دارای اوصاف ذیل است:
اول- این قانون مانند قانون
سابق جرایم و جزاهای تعزیری را پیشبینی کرده است،
دوم- این قانون در برگیرنده
تمامی جرایم و جزاهایی است که قبلاً به خصوص بعد از سال ۱۳۶۰) در قوانین و مقررات مختلف
انعکاس یافته بود.( با تدوین این قانون، همه موارد مربوط جرم و جزا در یک مجموعه
(کود) پیشبینی گردیده است. روی همین ملحوظ تمامی مقررات سابق که در برگیرنده (۳۴) سند تقنینی میگردد، ملغی
میشود.
سوم- در قانون جدید جزا،
تمامی میثاقها و اسناد بین المللی که افغانستان به آن الحاق کرده، رعایت شده است.
چارم- در قانون جدید جزای
افغانستان، همه موارد موازین محاکمه عادلانه، قواعد حقوق بشردوستانه و حقوق بشری
به طور جدی رعایت گردیده اند.
پنجم- در کنار تصنیف جرایم
که قبلاً در قانون جزای سابق در نظر گرفته شده بود، تقسیمات جرایم به معیارهای
قبول شده بین المللی که عبارت اند از جرایم عادی، جرایم سازمانیافته و جرایم بین
المللی نیز مستجل شده اند.
ششم- در مورد جزاها نیز در
قانون جدید تغییرات تازه ای با در نظرداشت، خصوصیات کریمینولوژیک و پنالوژیک به
طور علمی و عملی رعایت گردیده است.
چنان که موارد اعدام در
قانون جدید فوق العاده کاهش یافته، در حالیکه در مقررات جزایی قبلی افغانستان این
موارد فراوان به ملاحظه میرسید. این در حالی است که در برخی از موارد به عوض آن
مجازات حبس ابد که یکی از مجازاتهای جرم و جنایت میباشد، در نظر گرفته شده است.
در این قانون جنایت به جرمی
اطلاق گردیده که مجازات آن اعدام، حبس ابد، حبس دوام و یا حبس طویل تعیین شده
باشد، و جنحه به آن جرمی اطلاق گردیده که مجازات آن حبس متوسط، حبس قصیر، بدیل
حبس، جزای نقدی پیشبینی گردیده است. قباحت به آن جرمی اطلاق میشود که صرف جزای آن
نقدی معین شده است.
هکذا در این قانون در کنار
آنکه با در نظر داشت وضعیت عینی و ذهنی جامعه تناسب بین جرم و جزا تاحد زیادی
رعایت گردیده است، همچنان تعلیق مجازات که یکی از گزینه های معاصر در حقوق جزا
مدرن میباشد، در نظر گرفته شده است که از یکسو باعث اصلاح خلافکاران خواهد شد و از
سوی دیگر این امر برای دولت کم مصرف میباشد.
هفتم – در مورد تخلفات اطفال تمامی
حقوقی که در شریعت و اسناد بین المللی برای آنها تضمین گردیده، رعایت شده است.
هشتم- حالات مخففه برای
اقشار مختلفه جامعه با رعایت اصل جنسیت و اشخاص در معرض خطر در قانون به ملاحظه
میرسد.
نهم – جرایم بین المللی که به اساس
اساسنامه روم به رسمیت شناخته شده، برای نخستین بار در کود جزای جدید، با رعایت موازین
بین المللی رعایت شده است.
دهم- جرایم جدیدی چون جرایم
سایبری، جرایم محیط زیستی، جرایم انتخاباتی، جرایم علیه تطبیق عدالت، جرایم تطهیر
پول، جرایم قاچاق انسان، جرایم مربوط به استخدام افغانها در جنگهای بیرون از کشور،
جرایم بچه بازی، جرایم مربوط به غصب زمین و اموال غیرمنقول، جرایم علیه قاچاق آثار
تاریخی و فرهنگی، تجاوز بر حقوق مالکیتهای فکری، جرایم مالیاتی و تجارتی، جرایم
مربوط به آب و جرایم مربوط به صحت عامه با مجازاتهای آن از موارد جدیدی اند که در
این قانون پیش بینی شده است.
- اهمیت قانون جدید جزای
افغانستان:- اهمیت وضع و انفاذ این قانون را میتوان در دو نکته ذیل خلاصه کرد:
۱- تشتت و پراکندگی که در
قوانین متعدد کشور به ملاحظه میرسد، با وضع این قانون مرفوع میگردد.
۲- جمع آوری و تنظیم احکام و
مقررات جزایی در یک مجموعه واحد باعث تسهیل اجراات برای عدالت جزایی پنداشته میشود،
زیرا مراجع عدلی و قضایی و وکلای مدافع منبعد به مرجع واحدی از احکام و قواعد
جزایی دسترسی خواهند داشت که به یقین میتوان ادعا کرد که یکی از طرق رسیدن به تحقق
عدالت در کشور است، و همچنان اعتبار نظام حقوقی کشور را در نزد اتباع داخلی و
مراجع ذیربط بینالمللی تضمین میکند.